Waarom MTB-vignetten en waar wordt de opbrengst voor gebruikt?

Mountainbike vignetten rukken op. Soms digitaal, voor de routes van Natuurmonumenten en de Utrechtse Heuvelrug, maar veelal nog in de vorm van een sticker met een geldigheid van een jaar. Je plakt ‘m op je fiets of helm en je kunt op de desbetreffende MTB-route op pad. Die vignetten zijn op sommige plekken verplicht, terwijl er op andere plaatsen is gekozen voor een vrijwillig vignet. Waar is dit vignet voor bedoeld?

We gaan eerst terug naar de jaren negentig, toen de mountainbikesport explosief groeide en al snel een roep om regulatie ontstond. De mountainbiker als nieuwkomer in de buitengebieden kreeg het wel eens zwaar te verduren. Onbekend maakt onbemind. Daarnaast werden paden gedeeld met andere recreanten en de keuzes van routes waren daar niet altijd even handig in. Een breed pad steil naar beneden zorgt voor een hoge snelheid, wat niet prettig is voor andere gebruikers die hetzelfde pad delen. Het zorgde voor een verhoogde perceptie van overlast. In eerste instantie werden er vooral verboden ingesteld, maar het loste het probleem uiteraard niet op.

Op zoek naar meer uitdaging

De sport evolueerde verder. Waar vroeger over brede paden werd gefietst, verwacht je vandaag de dag singletracks die ook technisch uitdagend zijn. Als die routes er niet zijn, worden ze vaak opgezocht door de sporter. Het is een beetje het kip-en-ei-verhaal. Sluiten de bestaande routes niet aan op wat een mountainbiker zoekt, dan zal hij of zij sneller geneigd zijn om buiten de officiële routes te gaan rijden. 

De laatste jaren hebben de mountainbikeroutes in ons land een behoorlijke vlucht genomen. Waar vroeger gekeken werd naar het grootst aantal mogelijke kilometers, wordt er nu gekeken naar andere factoren. Nieuwe routes worden ontworpen met een flink pakket aan eisen. 
 

"Is de route klaar, dan is er nog steeds geld nodig voor onderhoud, zeker als de populariteit toeneemt"

Zo moeten ze binnen de kaders van de regelgeving worden aangelegd (denk aan Natura 2000), wordt er rekening gehouden met scheiding van recreatiestromen én worden de paden zo aangelegd dat het pad duurzaam is. Kortom, met aandacht voor ondergrond, afwatering en andere factoren. Het resultaat zijn kortere routes, gemaakt voor mountainbikers, met voldoende uitdaging en gescheiden van andere recreanten. Maar aan dat werk hangt uiteraard een prijskaartje.
 
Om de aanleg en het onderhoud van die routes te kunnen bekostigen komen de initiatiefnemers vaak voor een uitdaging te staan. Subsidies worden soms gebruikt voor de aanleg, vanuit de gemeente en provincie. Is de route er eenmaal, dan is er nog steeds geld nodig voor onderhoud, zeker als de populariteit toeneemt. Het vignet is inmiddels een goede bron gebleken om die kosten te dekken en tegelijkertijd het routenetwerk waar mogelijk te verbeteren en uit te breiden. 

Waarom een MTB-vignet?

De noodzaak van een vignet blijkt tweeledig te zijn. Enerzijds is er dus de kostenfactor. De aanleg van een goede mountainbikeroute kost flink wat geld. De NTFU bracht dat in kaart en kwam op een bedrag van 1,50 tot 5 euro per strekkende meter. Daarnaast zijn er de onderhoudskosten van de paden, die tussen de 20 en 40 euro per kilometer liggen op jaarbasis. 

Met een vignet kun je die kosten dekken. Op deze manier kun je een route- of routenetwerk verzorgen voor mountainbikers, dat regulerend werkt. Een goed aangelegde en goed onderhouden route zorgt voor een aanzuigende werking en zo wordt rijden buiten de paden simpelweg minder aantrekkelijk.

Waarom een vrijwillig MTB-vignet?

MTB-Noordwest is één van de partijen die een vrijwillig vignet kent. De vereniging heeft een  tiental routes die het onderhoudt: de routes van Schoorl, Park van Luna, Dijkgatbos, Geestmerambacht, de Goorn, Spaarnwoude en de Twiske Routes in Oostzaan. 

De Noord-Hollanders geloven in een systeem waarbij een ieder op zijn manier zijn steentje bijdraagt, als vrijwilliger, partner of als donateur. “Als je een vignet verplicht stelt, valt dat vaak niet goed bij de achterban. Daarnaast hangen er ook flink wat haken en ogen aan verplichting. Je moet het communiceren, de bebording aanpassen, de logistiek qua verkoop verzorgen en uiteraard zul je dan ook moeten handhaven. De keus is overigens niet door ons gemaakt, maar door Staatsbosbeheer destijds. Zij hebben er nu geen omkijken naar.”
 
Bij MTB-Noordwest komt 100 procent van het gedoneerde geld ten goede aan de aanleg en het onderhoud van de lokale routes. Ze doen overigens wel meer, verklaart de initiatiefnemer van het vignet. “Laatst hebben we een aantal voorzieningen aangelegd voor alle recreanten, namelijk informatieborden en picknicktafels. Qua inkomsten hebben wij de dagjesmensen, waarbij de verhuurbedrijven per fiets een vignet kopen, onze eigen donateurs en de lokale ondernemers. Ook beschikken we over een donatiesysteem, waarbij je zelf je bijdrage mag kiezen. Er zijn verrassend veel XL-donateurs bijgekomen. Het zijn vaak mensen die veel op de routes fietsen en die het belangrijk vinden dat dat in stand blijft. Zij kunnen zo hun steentje bijdragen.”

De keus voor een vignet is deels geboren uit noodzaak. Destijds vielen door bezuinigingen bij Staatsbosbeheer (red. door de Nederlandse overheid) budgetten weg voor onderhoud van (sport) paden. Toen is gekozen voor deze vorm van het vignet en dat werkt volgens Boschman uitstekend. Ook Natuurmonumenten biedt deze vorm, waarbij men aangeeft dat dit geld actief wordt besteed aan aanleg- en onderhoud van routes. 

Waarom een verplicht MTB-vignet?

Om de aanleg en het onderhoud van routes te financieren voerde de onderhoudsgroep MTB Utrechtse Heuvelrug een verplicht vignet in voor de rondjes Kwintelooijen, Rhenen, Amerongen, Leersum, Soest, Zeist, Hoge Ginkel, de Lage/Hoge Vuursche en Austerlitz. Het bleek een uiterst succesvolle greep te zijn waar alle betrokken partijen van profiteren. De stichting MTB Utrechtse Heuvelrug is zelfvoorzienend. De drukte op de routes is enorm, wat een uitdaging vormt voor het onderhoud. Routes worden waar nodig aangepast en ook is er flink uitgebreid in de loop der jaren.
 

"Door de toenemende stroom van recreanten als ruiters, wandelaars, fietsers en andere natuurliefhebbers is er gekozen voor zonering"

 
Ook voor de twee routes op Den Treek-Henschoten is gekozen voor een verplicht vignet, dat tot stand kwam na een gedoogsituatie waar overal gefietst kon worden. Door de toenemende stroom van recreanten als ruiters, wandelaars, fietsers en andere natuurliefhebbers is er gekozen voor zonering. 

Terreinbeheerder Martin Nolsen: "We hebben op het landgoed reeds ervaring met verplichte ruiterroutes en de bijbehorende ruiterpenningen die jaarlijks gekocht moeten worden om gebruik te maken van de routes. Regelmatig kregen we klachten over het groeiend aantal gebruikers van de ruiter- en wandelpaden. Dit gaf gevaarlijke situaties.
 
Daarom heeft het bestuur ervoor gekozen om een Treeker MTB-route aan te leggen. De reacties op het vignet en de MTB-routes zijn overwegend positief. Dit komt voornamelijk dat er veel aandacht bij de aanleg geweest is voor de kwaliteit. Nu is het onderhoud van groot belang, de fietsers zien dat daar ook aandacht aan besteed wordt, zoals bijvoorbeeld de leem die aangebracht is op zeer rulle stukken. Regelmatig worden er controles gehouden op het vignet. 

Zoals overal zal er bij ons ook illegaal gereden worden, ook door onwetendheid, waarbij we vaak zien dat ze wel het Utrechtse Heuvelrug-vignet bij zich hebben. Qua inkomsten heeft de pandemie zelfs een positief effect gehad. De kosten worden nu volledig gedekt door de vignetten. De opbrengsten komen ten goede aan de mountainbikeroute, maar ook aan de natuurontwikkeling rondom het Waschwater."

Waarom geen landelijk vignet?

Een landelijke vergunning voor alle MTB-routes lijkt voor de hand te liggen. Op die manier hoef je niet voor elke route een andere vergunning aan te schaffen en kan de aanleg en het onderhoud van routes bekostigd worden. Zo simpel ligt dat echter niet. De NTFU kijkt constant of een dergelijk vignet haalbaar is. 

“Dat is door de grote hoeveelheid verschillende landeigenaren echter een lastige opgave”, aldus Troy Corsen, die bij de NTFU verantwoordelijk is voor de belangenbehartiging voor mountain- en gravelbikers. “De Nederlandse natuur is onderverdeeld over een grote hoeveelheid verschillende eigenaren. Niet alleen grote organisaties, zoals Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten, maar ook privégrondeigenaren bezitten grote lappen grond. Het opstellen van een verdeelsleutel en afspraken maken over welke kosten vanuit een vignet moeten worden gedekt, is erg lastig met een grote groep eigenaren met andere behoeftes en belangen. Er zitten dus behoorlijk veel haken en ogen aan een landelijk vignet."
 

"Er zitten dus behoorlijk veel haken en ogen aan een landelijk vignet"

Bovendien is de NTFU in beginsel geen voorstander van een verplichte betaling voor toegang tot natuur. Dat is een discussie die op hoger niveau gevoerd wordt. “Het is voor de recreant niet wenselijk om voor elk gebied een ander vignet aan te schaffen. Maar er zijn ook veel mtb-ers die alleen in de regio fietsen en een landelijk vignet (en dus kostenverhoging) niet zien zitten.”

Hoe ziet de toekomst eruit?

Betalen voor mountainbikeroutes is iets wat voor velen van ons nog wennen is. Toch kost de aanleg- en het onderhoud van routes handenvol geld en dat zal de diverse projecten in Nederland waar vignetten verplicht zijn, laten zien dat een dergelijk model succesvol kan zijn. Ook de niet-verplichte vignetten genereren meer en meer inkomsten en zorgen tegelijkertijd voor meer draagvlak onder de eigen achterban voor die mountainbikeroutes. 

En als jij je lokale mountainbikeroute veelvuldig rijdt, dan is die kleine bijdrage jaarlijks een erg welkome ondersteuning voor de vrijwilligers die de route onderhouden. Of sluit je aan bij de lokale onderhoudsgroep en help mee met takken snoeien, zand verslepen, blad blazen, de afwatering herstellen, etc. Vele handen maken licht werk.

Samen sterker

Of het nu gaat om het ondersteunen van trailcrews, het openhouden van mountainbikeroutes of een beter imago van de sport: wielersportbond NTFU zet zich in voor wat jij als fietser belangrijk vindt. We laten jouw stem horen bij overheden, natuurbeheerders en andere organisaties. Dankzij jouw steun en die van 75.000 andere leden kunnen we dit werk blijven doen en uitbreiden. Vanaf 43 euro help je ons een handje.

Steun de fietssport

_{Tekst: Irmo Keizer
Beeld: Ard Krikke, Irmo Keizer, Saskia Geel}